In oktober 2018 benaderde Solliance, in samenwerking met Gemeente Eindhoven en Dutch Design Foundation (DDF), ontwerpers met de vraag hoe je flexibele zonnepanelen kunt toepassen en integreren in het toekomstige Victoriapark in Eindhoven. Voor het What if Lab, onderdeel van DDF, werden tien ontwerpers en ontwerpstudio’s geselecteerd waaruit er uiteindelijk drie hun ontwerp konden uitwerken: Studio Toer, VANTOT en Studio Bas Sala. Esther Jongsma en Sam van Gurp, de ontwerpers achter studio VANTOT, wonnen de challenge – tienduizend euro – om het idee van duurzame en interactieve lichtmodules verder te brengen.
VANTOT had namelijk meteen de vraag omgebogen door geen kunstwerk te ontwerpen voor de openbare ruimte. “Wij werken op het snijvlak van design en kunst. Als lichtexperts is het voor ons logisch om iets toegepasts te maken met zonnetechnologie”, zeggen de ontwerpers, “zodat we dicht bij wie we zijn kunnen blijven en doen waar we goed in zijn.” Liever voegen ze iets toe aan het park dat hun eigen designstudio verder brengt door naast verlichting voor het interieur, ook veelomvattender projecten te initiëren voor de openbare ruimte.
DDF, What if Lab en ook Eindhoven Design District staan voor de kracht van creativiteit en proberen de ontwerpkracht met partners te verbinden zodat de design community sterker wordt, innovatie mogelijk is en er oplossingen komen voor maatschappelijke vraagstukken. De autonoom opererende ontwerpers van VANTOT hebben het project echter al vroeg in het traject van het What if Lab naar hun eigen hand gezet. “Onze motivatie was zo groot om daadwerkelijk de SUNSEEKER te realiseren, dat we zelf partijen hebben benaderd voor een mogelijke samenwerking”, zeggen ze.
Het toekomstige Victoriapark ligt centraal, pal achter De Witte Dame aan de Emmasingel, maar is nu nog een stukje niemandsland dat ‘s avonds behoorlijk naargeestig kan zijn en overdag deels in de schaduw ligt vanwege de omliggende hoogbouw. Met de flexibele zonnepanelen heeft VANTOT innovatieve en intelligente straatverlichting ontworpen als verbindende route. De 500 meter lange duurzame en interactieve lichtlijn hangt sinds kort ook echt boven het Victoriapark als een lampionnenslinger van modules die zowel om hun as bewegen als over de lijn met de zonnestand mee. Slimme modules dus die nooit onnodig in de schaduw hangen.
Met SUNSEEKER maakt VANTOT mensen bewust van het belang van zonne-energie op een meer poëtische en prikkelende manier dan we gewend zijn. Het project sprak de gemeente Eindhoven daarom ook meteen aan, maar ook omdat het past binnen de ambitie om met het Victoriapark, dat in 2023 klaar moet zijn, een energieneutraal park te creëren dat de (te bouwen) omliggende woningen van energie moet voorzien. Dat mensen zich in het nu nog gure stukje stad veilig voelen ‘s avonds in het donker omdat de lichtmodules meebewegen met de passanten, speelt ook een rol; de lichtstraat dient als bewegwijzering, gids in de nacht, en als een verbindende route van Strijp en het Philipsstadion naar het centrum en het station van Eindhoven.
Niet veel ontwerpers experimenteren op zo’n vooruitstrevende en eigenzinnige manier binnen de wereld van verlichting als VANTOT dat doet. In eerdere projecten als Limpid Lights, Current Currents en VVV, laten Jongsma en Van Gurp zien dat je stroom gewoon kunt aanraken, dat elektrische componenten esthetisch zijn en ze dus een volwaardig onderdeel van het design zijn en niet weggemoffeld hoeven worden in stekkerdozen of geïsoleerde kabels.
Ook met de slinger van parapluvormige lampionnen geven de ontwerpers een hedendaags, duurzaam en interactief antwoord op de statische straatverlichting die we kennen. “Zo dagen we traditionele technologiebedrijven uit om anders te kijken; zij gaan doorgaans uit van het verbeteren van dingen die er al zijn in plaats van te innoveren. “We ontdekten dat bij veel van onze projecten er zowel bij ons als de betrokken bedrijven een enorm enthousiasme ontstaat als je hen op nieuwe manieren laat kijken”, zegt Jongsma. “Daarbij speelde een grote rol dat we heel concreet waren in wat er moest gebeuren om SUNSEEKER te realiseren.”
Ze hadden een duidelijk strategisch plan dat ze, om het behapbaar te maken, in drie delen hebben gesplitst. Eerst is een 3D-wereld gecreëerd samen met de digitale Studio Roel Deden, als manier om voor (potentiële) partijen te visualiseren hoe de SUNSEEKER er in werkelijkheid uit kan gaan zien, zowel ’s nachts als overdag. Daarna volgde het realiseren van een prototype in de proefstraat, en tot slot de werkelijke toepassing in het park waarbij het interessante van de openbare ruimte is dat je bewoners kunt betrekken in plaatst van iets op de tekentafel te bedenken dat niet wordt getoetst aan de gebruikers, menen de ontwerpers. Er is een bord geplaatst met een QR-code waarmee mensen een reactie op de website van VANTOT kunnen achterlaten. Die zijn overwegend positief.
De gemeente Eindhoven had veel vertrouwen in de ontwerpers en bleek een perfecte samenwerkingspartner die het belang van dit project voor de stad inzag en VANTOT ondersteunde om het werkelijk te doen slagen. Daarnaast heeft VANTOT met voortvarendheid en volharding het project zelfstandig geïnitieerd. “Het koste ons een jaar, maar als je een project naar je toe trekt biedt het een grote kans om je als studio te ontwikkelen, zeggen de ontwerpers die eigenlijk het liefst niet in opdracht werken, maar zelf graag eigenaar zijn van hun ontwerpen. Er is een wereld voor ons open gegaan die ons veel nieuwe contacten heeft opgeleverd en waar we veel van hebben geleerd”, zeggen de ontwerpers. Zo kregen ze inzicht in de wetgeving en regels bij de gemeente Eindhoven, kwamen ze via dezelfde gemeente in contact met Gerrit Beking van Beking automatisering, met wie VANTOT samenwerkt. Hij koppelde de ontwerpers weer aan een aantal relevante (lokale en regionale) bedrijven. De ontwerpers wonnen vertrouwen bij partijen die konden bijdragen aan het ontwikkelen van de SUNSEEKER, zoals bouwers, projectontwikkelaars, engineers, zonnecellenleveranciers en overheden waaronder de dus de gemeente Eindhoven en de provincie Brabant. Ze wisten al die verschillende werelden bij elkaar te brengen.
Ook richtte VANTOT een bv op, hetgeen nodig is om subsidies aan te vragen en ontdekten ze dat je een uitgewerkt ontwerp moet aanleveren om een subsidieaanvraag te kunnen doen. Vervolgens kregen ze van de Provincie Brabant subsidie via ‘Brabant geeft energie’ dat duurzame energieprojecten stimuleert die de energietransitie helpen versnellen.
Voor VANTOT is het leerzame traject de start van nieuwe ontwikkelingen; SUNSEEKER, die specifiek voor het Victoriapark is ontwikkeld, heeft in de rest van Nederland en wereldwijd zeker potentie. En voor andere ontwerpers wellicht een voorbeeld van hoe je een project zelf initieert.
