De stad die teruggeeft

Briefing

De stad die teruggeeft

Steeds meer mensen trekken naar steden. Momenteel woont 55 procent van de wereldbevolking in stedelijke gebieden. Tegen 2050 wordt verwacht dat dit bijna 70 procent zal zijn. Deze verschuiving verandert de wereld snel en brengt nieuwe uitdagingen met zich mee die onze kwaliteit van leven beïnvloeden. Onze gezondheid gaat steeds verder achteruit. Zo beweegt 56% van de Nederlanders te weinig. Dat begint al van jongs af aan. In de afgelopen 30 jaar is het gemiddeld aantal speeluren van een kind drastisch gedaald van 15.000 naar slechts 1.700 uur. En een derde van de Nederlanders leeft in omstandigheden die stressvol kunnen zijn, wat leidt tot mentale klachten of verlies van productiviteit. Hoe zorgen we ervoor dat we de kwaliteit van leven in deze snel verstedelijkende wereld blijven waarborgen? Hoe transformeren we de blik van een focus op aantallen (benodigde woningen, reizigers etc) naar de ruimtelijke beleving en wat de stad mens en natuur te bieden heeft?

Als we een duurzame en sociale toekomst voor steden willen, moeten we heroverwegen hoe we stedelijke omgevingen organiseren, bouwen en bewonen. Simpelweg doorgaan met wat we gewend zijn is niet genoeg. Het antwoord hierop is o.a. de Europese Green Deal, die de EU omvormt tot een moderne, grondstoffenefficiënte en concurrerende economie. Die mooie ambities moeten nog wel worden vertaald naar de dagelijkse praktijk en om een eeuw van exponentiële groei tegen te gaan, moeten we onszelf uitdagen om verder te gaan dan emissievrij door te streven naar een regeneratieve toekomst. Wij denken dat de stad van de toekomst een stad is die teruggeeft; door méér te bieden dan ze vraagt, waardoor mens en natuur in harmonie samen kunnen leven. 

Wat houdt een regeneratieve toekomst in? 

Een regeneratieve stad werkt aan het maken van een gezonde en duurzame omgeving door natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen te herstellen en te verbeteren. In plaats van alleen negatieve milieueffecten te verminderen, probeert een regeneratieve stad ook positieve effecten te creëren, zoals het bevorderen van biodiversiteit, het verbeteren van de luchtkwaliteit, goed waterbeheer en het creëren van groene ruimtes. Dit kan worden gedaan door slimme stadsplanning, innovatief ontwerp, het gebruik van schone energiebronnen zoals water en wind, en door principes van de circulaire economie toe te passen. Daarnaast kan een beweegvriendelijke en inclusieve inrichting van de openbare ruimte bijdragen aan een actiever en gezonder Nederland. Als we met z’n allen vaker naar buiten gaan, meer bewegen en elkaar ontmoeten, zal dat positief bijdragen aan de fysieke en mentale gezondheid.

De stad die teruggeeft

Hoe kunnen we straten, wijken en buurten ontwerpen die zichzelf kunnen verbeteren? Hoe kan een actuele uitdaging zoals het tekort aan woningen bijdragen aan het ontwikkelen van nieuwe gebouwen die de regeneratieve capaciteit van de stad vergroten en zo de stad als geheel verbeteren? Hoe pakt de regeneratieve stad vergrijzing aan en hoe kan ze de gezondheid en het welzijn van haar oudere inwoners waarborgen wanneer zorg onbetaalbaar wordt? Hoe bouwen we een energienetwerk dat duurzame energie garandeert voor de hele stad, niet alleen voor degenen die het zich kunnen veroorloven? Hoe ziet een straat en buurt eruit wanneer we het zo ontwerpen dat sociale en ecologische duurzaamheid het groeimodel vormt?

What if.. cities gave back? A vision of a regenerative future

De drie gekozen ontwerpers/ ontwerpstudio’s gaan ieder met één van de volgende focusgebieden aan de slag:

Stationsgebied

Stations werden vaak gebouwd aan de rand van een stad, maar door ontwikkelingen zijn ze nu vaak het middelpunt van een centrum of stad. Ze doorkruisen de stad en vormen daarmee vaak een barrière / scheiding terwijl we juist willen dat stations niet alleen de poorten naar je bestemming zijn, maar ook het kloppende hart van onze steden. We zien een plek voor ons waar reizen, ontmoeten en leven samenkomen, waar de scheidslijnen tussen wijken vervagen en gemeenschappen samensmelten. Een levendige ontmoetingsplaats die iets teruggeeft aan de stad. Ontwerpers, het is tijd om het station te herdefiniëren als een sociaal middelpunt, vol leven en mogelijkheden. Ben jij klaar om de transformatie te leiden?

Revitaliseringswijk

Een revitaliseringswijk is een wijk in een stad of dorp waar verbeteringen op het gebied van sociaaleconomische omstandigheden (bestaanszekerheid), fysieke infrastructuur, woningvoorraad, openbare ruimtes, leefbaarheid en aantrekkelijkheid nodig zijn. Dit kan nodig zijn vanwege diverse uitdagingen zoals veroudering, verwaarlozing, economische achteruitgang, sociale problematiek, of een combinatie van deze factoren. Ook kunnen in deze wijken kansen liggen voor verdichting (toevoegen van woningen). In de aanpak van een dergelijke wijk zien we vaak de volgende maatregelen en inspanningen:

• inspanningen om de sociale cohesie en gemeenschapszin te versterken, bijvoorbeeld door middel van buurtwerk, onderwijsprogramma's, en activiteiten die de betrokkenheid van bewoners bevorderen
• inspanningen om de bestaanszekerheid te vergroten zoals het begeleiden van mensen naar (betaald) werk
• inspanningen voor het bevorderen van de gezondheid, zoals bijvoorbeeld een leefstijlprogramma om bewoners te stimuleren, hoe pak je vergrijzing aan, hoe stimuleer je mensen tot meer beweging en sporten, hoe kunnen kinderen veilig spelen en hoe verbeter je  de luchtkwaliteit
• renovatie van verouderde woningen of sloop en nieuwbouw om aan de huidige woonnormen (denk ook aan energieneutraal) te voldoen en een gemengde woningvoorraad te creëren
• het herinrichten van het openbaar gebied, waarbij de autodominantie wordt teruggedrongen en meer aandacht voor groen
• het opknappen van parken, speelterreinen, straten en andere openbare ruimtes om de wijk aantrekkelijker en veiliger te maken
• het klimaatbesteding en klimaatneutraal inrichten van wijk en woningen (ter vergelijk: voor 2050 moet in Nederland één op de drie straten worden opgebroken om er kabels voor groene elektriciteit in te leggen)

Ontwerpers, waar denk jij aan als je bovenstaande inspanningen ziet? Hoe realiseren we in deze context ‘een wijk die teruggeeft’?

Nieuwe woonwijk in uitleggebied

Het begrip 'uitleggebied' in relatie tot woningbouw verwijst naar een specifiek gebied dat is aangewezen voor de uitbreiding van een stad of dorp met nieuwe woningen. Dit zijn vaak gebieden aan de rand van bestaande bebouwing, die worden ontwikkeld om aan de groeiende vraag naar woonruimte te voldoen. Het huidige gebruik is vaak landbouwgrond. Het ontwikkelen van een uitleggebied vereist niet alleen de bouw van woningen, maar ook de aanleg van nieuwe infrastructuur en voorzieningen zoals scholen, winkels, parken, en andere voorzieningen die nodig zijn voor een leefbare en gezonde wijk. Woningbouwontwikkeling is een complex proces dat samenwerking vereist tussen vele belanghebbenden, waaronder ontwikkelaars, investeerders, ontwerpers, adviseurs/ingenieurs, gemeente, provincie, waterschap, belangengroeperingen, huidige én toekomstige bewoners en omwonenden. 

In de huidige context van deze opgave valt een aantal ‘trends’ op:

• Urgentie én omvang van de woningbouwopgave vertaalt zich in focus op aantallen
• Hoge bouwkosten leiden tot grote vragen hoe woningen betaalbaar kunnen zijn/blijven
• De opgaven van klimaat, duurzaamheid en energietransitie stellen aanvullende eisen aan de te realiseren woningen en uitleggebied. Essentieel om de EU-doelstellingen te kunnen halen, maar de eisen blijken vaak een discussiepunt in dit soort ontwikkelingen (kost meer tijd en meer geld is het achterliggende idee, soms is dat ook zo, maar ook onbekendheid of afwijken van het bekende pad zorgen voor deze beeldvorming)
• Water- en bodemsturend ontwikkelen maken de mogelijkheden voor uitleggebieden in grote delen van ons land steeds lastiger en onwenselijker (zie de sturingskaart:  Ruimtelijk afwegingskader klimaatadaptieve gebouwde omgeving (arcgis.com))
• Het vraagstuk van stikstof heeft ook effect op de planvorming en realisatie van woningbouw: meer onderzoek, langere procedure, inzet van elektrisch materieel en heeft daarmee een extra effect op de al ingewikkelde processen om tot ontwikkeling van woningbouw te komen. 

Deze trends kunnen het zicht op de ontwikkeling van een leefbare en gezonde wijk in stad of dorp vertroebelen, omdat voortgang, aantallen en betaalbaarheid voorop staan. Ontwerpers, hoe kunnen we in deze context een wijk realiseren die dat ook over 30 tot 50 jaar nog waarmaakt?

Inspiratie

Bij Sweco werken we geregeld aan projecten waar regeneratie een rol speelt. Je vindt hier een aantal voorbeelden ter inspiratie: 

https://www.sweco.nl/portfolio/stationsgebied-groningen-op-naar-een-gastvrije-stadsentree/ 

Drie aanbevelingen voor een gezonde leefomgeving | Sweco Nederland

Een goede groennorm voor Nederland | Sweco Nederland

Tijdelijke woonwijk Buurtschap Te Veld (Eindhoven)

 

Sweco: Transforming Society Together

Sweco is Europa’s grootste architecten- en ingenieursadviesbureau. De wortels liggen in Scandinavië en Sweco heeft vestigingen in Zweden, Noorwegen, Finland, Denemarken, Duitsland, Nederland, Groot-Brittannië, België, Tsjechië, Polen, Estland, Litouwen en Bulgarije. 

Sweco ontwerpt en ontwikkelt de duurzame samenlevingen en steden van de toekomst. Samen met klanten en de kennis van 22.000 architecten, ingenieurs en adviseurs creëren we slimme oplossingen voor het stedelijk gebied. Met oog voor de versnellende kracht van digitalisering en het perspectief van een groene en duurzamere samenleving.

Kijk voor meer informatie over Sweco op www.sweco.nl. 

Naar wie zijn we op zoek?

Om de wereld mooier te maken, zijn nieuwe invalshoeken en krachtige samenwerkingen nodig. We zijn op zoek naar professionele ontwerpers, die van nature buiten lijntjes, hokjes en vastomlijnde ideeën denken en daarbij de grenzen van technische mogelijkheden graag opzoeken. 

Om in samenwerking met Sweco tot integrale oplossingen te komen zoeken we naar ontwerpers die doorgaans niet bezig zijn met stedenbouw of architectuur, maar juist interdisciplinaire kennis en inzichten meebrengen. Bijvoorbeeld visionairs of speculatieve ontwerpers, die goed zijn in het visualiseren van deze toekomstige stad die teruggeeft. Of social designers die met innovatieve invalshoeken en interventies een goed beeld kunnen geven van hoe deze regeneratieve stad sociaal gezien optimaal zou werken. Of bijvoorbeeld system of service designers, die een nieuw systeem of business model kunnen creëren voor de regeneratieve stad. Maar het mag ook iets anders zijn. Je kijkt sowieso verder dan je eigen vakgebied. Als ontwerper denk je in mogelijkheden en zoek je daarbij de juiste samenwerking en kennispartners op. Techniek is voor jou misschien zelfs een noodzakelijk kwaad om je ideeën te realiseren. Daarvoor zoek je een sparringpartner. In de ontwerpateliers ga je samenwerken met ingenieurs en experts van Sweco!

Een groenere wereld is ook jouw drijfveer. Je houdt niet van luchtfietserij, jij wil het verschil letterlijk máken. Je zoekt een partij die jou daarbij kan helpen, die niet denkt in beperkingen, maar in oplossingen. Je wil je ideeën realiseren in echte projecten en opdrachten, want dat doe je niet alleen, maar in samenwerking met een breed team vol kennis en expertise. 

De voertaal van van dit What if Lab is in principe Nederlands. Vanwege het internationale karakter van Sweco kunnen de communicatie gedurende het ontwerpproces en de presentaties van ontwerpers eventueel in het Engels georganiseerd worden. 

Ontwerpteams en ontwerpateliers

What if Lab biedt niet alleen de kans je te verdiepen in een ontwerpopdracht, ook de samenwerking met een internationale koploper als Sweco maakt dit Lab uniek. Toegang tot de kennis en het netwerk van Sweco geeft nieuwe kansen en inzichten om op een andere schaal te kunnen ontwerpen. In het programma zullen de experts en verschillende specialisten van Sweco de ontwerpers voorzien van inhoudelijke kaders en technische kennis. 

Vorig jaar hebben we een nieuw samenwerkingsproces opgezet om nóg meer uit de samenwerking te halen. Een ontwerpteam binnen Sweco begeleidt het gehele project op hoofdlijnen en elke ontwerper wordt in een ontwerpatelier gekoppeld aan experts binnen Sweco, waarmee de ontwerper gaat samenwerken aan de ontwerpvraag. Binnen dit ontwerpatelier kun je tijdens het gehele traject - van ideevorming tot ontwerp - reflecteren, research verdiepen en sparren. De architecten, ingenieurs en adviseurs van Sweco hebben de (technische) kennis en het inzicht om ideeën te toetsen en versterken. En zij hebben goed zicht hoe de te ontwikkelen concepten goed kunnen aansluiten op de business van Sweco. Zo kom je samen tot een ontwerp waarin creativiteit en realisatie elkaar ontmoeten.

Programma

Deadline aanmelden

Je kunt je tot 22 mei 2024 inschrijven voor deelname aan What if Lab: The giving city

Selectie en kennismakingsgesprekken

Na de deadline voor aanmelding op 22 mei 2024 maakt Sweco een keuze voor voorselectie van 6-9 ontwerpers/ontwerpstudio’s waarmee korte online kennismakingesprekken worden ingepland op 28 en 29 mei tussen 9:00 – 11:00 en 16:00 – 18:00. Op basis waarvan de definitieve selectie bepaald en bekendgemaakt wordt op 30 mei 2024.

De drie geselecteerde ontwerper/ontwerpstudio’s zullen gedurende het lab individueel (binnen je eigen ontwerpatalier) aan de ontwerpvraag werken en in de gezamenlijke meetings wordt gekeken hoe de concepten elkaar kunnen versterken en wellicht zelfs één integrale oplossing vormen. Al is dit geen vereiste.

Kick-off masterclass

De geselecteerde ontwerpers nodigen we uit voor een kick-off op 31 mei 2024. Daarna gaan de ontwerpers zelfstandig aan de slag om een concept te ontwikkelen, waarbij je samenwerkt met experts in een ontwerpatelier. Tussentijds staan gesprekken gepland met de opdrachtgever en experts om de vorderingen te bespreken en criteria, verwachtingen en praktische haalbaarheid te checken. Lab Manager Justine Kontou begeleidt dit proces namens What if Lab. 

Conceptpresentatie

Op 5 september 2024 worden de final concepten door de ontwerpateliers gepresenteerd. 

Voorbereidingsmeetings t.b.v. DDW presentatie

Op 17 september 2024 wordt een preview gegeven van de DDW presentatie van de final concepten. Op deze dag kunnen ook experts en relaties van Sweco uitgenodigd worden voor een preview van de concepten die tijdens Dutch Design Week (DDW) worden gepresenteerd. 

Op 19 september staat vervolgens een werksessie gepland om de presentatie van de concepten in samenhang met de overkoepelende expositie tijdens DDW te finetunen met de ontwerpateliers, het communicatieteam van Sweco en een externe vormgever. In deze werksessie wordt besproken hoe deze concepten het beste gepresenteerd kunnen worden tijdens DDW. 

Expositie Dutch Design Week: 19 - 27 oktober 2024

De concepten van de ontwerpers worden getoond tijdens DDW. De vorm van deze expositie zal samen met een externe vormgever bepaald worden naar aanleiding van de ontwerpen en de wijze waarop deze zijn doorontwikkeld tot een prototype, model of andersoortige visualisatie. We vragen de ontwerpers een aantal keren aanwezig te zijn op de expositie van Sweco en de ontwerpers tijdens DDW. We bepalen op een later moment in afstemming met elkaar hoe vaak dat zal zijn. 

Updatemeetings & werksessies met ontwerpateliers

Gedurende het What if Lab vinden diverse updatemeetings plaats waarin de ontwerpstudio’s in een werksessie met experts van Sweco aan de slag gaan en de andere ontwerpateliers vervolgens een update geven over de status van ieders ontwerpproces. Tussen deze sessies in wordt verwacht dat de ontwerpstudio’s verder aan de slag gaan en waar gewenst de samenwerking met het ontwerpatelier opzoeken.

Inschrijven en procedure

Je kunt je inschrijven tot woensdag 22 mei 2024 23.59. 

In het inschrijfformulier vragen we ontwerpers om een referentie van 3 tot 5 relevante, eerdere uitgevoerde projecten, voorbeelden of ontwerpen uit je portfolio en een motivatie voor deelname aan What if Lab: The giving city, waarin je beschrijft hoe de opgave aansluit bij jou als ontwerper (ontwerpstudio), wat je motivatie is om deel te nemen en waar je kansen ziet binnen de ontwerpvraag (max. 800 woorden).

Het is nog niet nodig om al ontwerpoplossingen aan te dragen. Uit de inschrijvingen wordt een selectie gemaakt van maximaal 3 ontwerpers. De geselecteerde ontwerpers ontvangen op 27 mei 2024 bericht voor een kennismakingsgesprek op 28 of 29 mei tussen 9:00 – 11:00 en 16:00 – 18:00. Op basis van deze gesprekken wordt de definitieve selectie bepaald en bekendgemaakt wordt op 30 mei 2024. De ‘Overeenkomst What if Lab: The giving city’ is van toepassing voor deelname. Bij inschrijving wordt hier automatisch akkoord mee gegaan en op 31 mei zal een papieren versie worden ondertekend door de geselecteerde ontwerpers, Sweco en Dutch Design Foundation.

Ontwerpcriteria

Het ontwerp zal op de volgende criteria getoetst worden:

• Het ontwerp geeft antwoord op de ontwerpvraag en past in het thema. 
• Het ontwerp zet aan tot discussie over impactvolle positieve veranderingen.
• Het ontwerp houdt rekening met relevante stedelijke uitdagingen.
• Het ontwerp is innovatief en initieert verandering.
• Het ontwerp is voor iedereen toegankelijk.
• Het ontwerp is toepasbaar in Nederlandse gebieden, en mogelijk ook schaalbaar naar andere gebieden/steden in de wereld. 

We zijn op zoek naar nieuwe concepten, dus laat je niet beperken door wat we nu weten. Houd wel waar mogelijk rekening met geldende regel- en wetgeving voor de openbare ruimte en bouwwerken daarin. Daarbij kan, indien nodig, Sweco met advies bijstaan. 

Vergoeding

De maximaal drie geselecteerde deelnemers ontvangen voor deelname ieder een bedrag €5.000,- ex. BTW voor het bijwonen van de masterclass, eventuele reiskosten, ontwikkelen van een concept met bijbehorende tussentijdse contactmomenten en een presentatie (naast de ‘live’ presentatie ook te delen als PDF met de opdrachtgevers) op 4 juli 2024.

Deelnemers werken vervolgens het concept uit tot ontwerp met uitgewerkte visualisatie voor de final concept presentatie, welke ook tijdens Dutch Design Week 2024 (bijvoorbeeld in een prototype, model, 3D animatie of video) gepresenteerd wordt. Deelnemers ontvangen hiervoor een vergoeding van € 8.000 ex. BTW. Deze vergoeding is ter compensatie van de gemaakte uren, reiskosten, en bijbehorende tussentijdse contactmomenten. 

Voor de realisatie (materialisatie) op DDW 2024 is een vergoeding beschikbaar van € 3.500,- per ontwerper. Sweco verzorgt het expositie ontwerp en voert de expositie uit, inclusief ondersteunende materialen zoals beeldschermen en presentatiemeubels. Sweco zal randvoorwaarden voor de presentatie stellen, zoals gebruik van duurzame, circulaire materialen, afmetingen e.d. Ontwerpers wordt gevraagd tijdens DDW om in ieder geval op een aantal dagdelen een presentatie te geven van hun ontwerp voor diverse relaties en gasten van Sweco. Hiervoor is een onkostenvergoeding voorzien van € 1000,- per ontwerper. 

Intellectuele eigendomsrechten

Van de ontwerpen die binnen het  What if Lab: The giving city ontwikkeld zijn, blijven de intellectuele en de auteursrechten volledig in handen van de betreffende ontwerpstudio. Sweco krijgt een kosteloos gebruiksrecht voor commerciële en niet-commerciële doeleinden gedurende 2 (twee) jaar, ingaande vanaf de start van het What if Lab: The giving city. Hiervan mag gebruik worden gemaakt na het informeren van de betreffende ontwerper(s)/ designstudio(‘s). Ook dient Sweco altijd zorg te dragen voor naamsvermelding. Andersom dienen de ontwerper(s)/ designstudio(‘s) ook altijd te vermelden dat hun concepten binnen dit What if Lab met Sweco zijn ontwikkeld.
Het ontwerp wordt in een expositie gedurende de Dutch Design Week ’24 getoond. Een uitgebreide versie van de voorwaarden omtrent de Intellectuele eigendomsrechten zijn terug te vinden in de begeleidende ‘Deelnamevoorwaarden What if Lab: The giving city.

Planning

22 mei	Deadline aanmelding
27 mei	Selectiedag
28 en 29 mei 9:00 – 11:00 en 16:00 – 18:00	Online kennismakingsgespreken t.b.v. definitieve selectie
30 mei	Bekendmaking 3 geselecteerde ontwerpstudio’s
Vr 31 mei 10:00 – 17:00	Masterclass - op locatie
3 juni	Start onderzoek en ontwikkeling door 3 ontwerpstudio’s in ontwerpateliers
Do 6 juni 15:00 – 17:00	Debrief ontwerpstudio’s + uitwerken rollen in samenwerking ontwerpstudio en ontwerpateliers (online)
Do 20 juni  15:00 – 18:00	Updategesprek 1 - op locatie
Vr 5 juli 9:00 - 12:00	Updategesprek 2 (online)
Do 22 augustus 15:00 – 17:00	Zomer update (online)
week 28-35	Meetings in afstemming met je ontwerpatelier (vanwege vakantieperiode)
Do 5 september 14:00 – 17:00	Final concept presentatie - op locatie
Di 17 september 15:00 – 17:00	Preview van de presentaties op DDW - op locatie
Vr 20 september 9:00 – 12:30	Werksessie naar aanleiding van Final concept presentatie, oppakken actiepunten met team expositie, communicatie en eventueel ontwerpateliers - op locatie
19 – 27 oktober	Presentatie DDW 2024 (tijdens Dutch Design Week worden de concepten gepresenteerd in een tentoonstelling en tijdens verschillende door Sweco georganiseerde evenementen. Momenten voor zowel Sweco als de ontwerpers om feedback van relaties, klanten en bezoekers op te halen op de gepresenteerde ontwerpen)
Na DDW	Evaluatie en gesprekken over mogelijke doorontwikkeling van concepten Filmopname voor What if Lab video

 

Vragen

Heb je nog vragen naar aanleiding van dit What if Lab? Neem dan contact op met Lab Manager Justine Kontou, via justine@dutchdesignfoundation.com.

Aanmeldingen zijn gesloten