Connected Generations

Briefing

Introductie

Nederland vergrijst in snel tempo. We zien de vraag naar zorg toenemen, terwijl zorgorganisaties nu al kampen met tekorten in personeel. Dat roept de vraag op: hoe gaan we de zorg voor ouderen organiseren in de toekomst?

De demografische ontwikkelingen in combinatie met groeiende vraag, zwaarte van zorg en nijpende personeelstekorten dwingen ons - als maatschappij - tot nieuwe, fundamentele keuzes over hoe we de zorg voor ouderen en chronische zieke mensen willen inrichten. Om hen straks ook kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare zorg te kunnen bieden, moeten we nu fundamentele keuzes maken. Niets doen is geen optie. Uitstellen kan niet. De zorg moet verder innoveren en de samenleving zal zelf zorgzamer moeten worden.

Zorgorganisaties hebben hierin een voortrekkersrol. Ontwerpers spelen een belangrijke rol om deze fundamentele keuzes te kunnen maken. Met hun verbeeldingskracht zijn zij in staat om ons te laten zien en ervaren hoe de zorg voor ouderen er in de toekomst uit kan zien. Het vraagt om een nieuw, ander perspectief op een toekomstbestendige zorg voor ouderen.

Context 

ActiZ is de branchevereniging van circa 400 zorgorganisaties, die ruim 2 miljoen kwetsbare ouderen en chronisch zieken verzorgen en verplegen. De zorg voor ouderen gaat fundamenteel veranderen de komende jaren. Het aantal 65-plussers stijgt de komende twintig jaar met meer dan de helft tot bijna vijf miljoen. Het aantal 90-plussers stijgt zelfs met 200 procent. Dit heeft grote gevolgen. In deze uitdagende tijd werkt ActiZ aan het mogelijk maken van goede zorg voor kwetsbare ouderen en chronisch zieken, nu en in de toekomst. Zorg die betaalbaar en toegankelijk is en blijft voor iedereen. 

Volgens ActiZ verdient de fundamentele verandering van de zorg voor ouderen een brede, maatschappelijke aanpak. De toekomst van ouder worden is, net als het klimaat, een maatschappelijk vraagstuk dat voor iedere Nederlander, jong en oud, van levensbelang is. Dat we ons allen bewust zijn van deze uitdaging die voor ons staat maakt ActiZ al duidelijk binnen het initiatief praatvandaagovermorgen.nl waar Nederlanders aangespoord worden actief vooruit te gaan kijken wat de zorg voor hun toekomst zal betekenen.

Naast het agenderen van vraagstukken binnen het zorgdomein neemt ActiZ ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om de zorg voor ouderen toekomstbestendig te maken. Dat betekent concreet het terugdringen van personeelstekorten, het aanjagen van innovatie van de sector, bureaucratie verminderen en het vakmanschap van zorgprofessionals faciliteren. Maar ook dat iedere cliënt persoonsgerichte zorg of ondersteuning mag ontvangen, met oprechte aandacht voor welbevinden. 

Met dit What if Lab roept ActiZ ontwerpers op om een bijdrage te leveren aan deze uitdaging door voorstellen voor toekomstbestendige zorg te ontwikkelen. 

Ontwerpvraag

De overkoepelende ontwerpvraag die ActiZ stelt: ‘What if… de samenleving zo is ontworpen dat het leven van pluriforme groepen ouderen (in de buurt en in verpleeghuizen) een vanzelfsprekende wezenlijke plek in de samenleving heeft?”

Het creëren van deze wezenlijke plek omvat een scala aan facetten, van fysieke omgeving, technologische ondersteuning, sociale structuren en maatschappelijke opvattingen. Daarbij wil ActiZ in dit What if Lab focussen op de volgende twee toegespitste ontwerpvragen:

Ontwerpvraag 1: Producten en Diensten

Welke nieuwe producten en diensten (door partijen ontwikkeld) ondersteunen een actief bestaan voor ouderen in een samenleving waar wederkerigheid tussen generaties (ook jongeren) de norm is? Hoe faciliteer je die wederkerigheid?

Het aanbod aan ondersteuning, zowel technologisch als sociaal, is enorm. Ook komen er steeds meer nieuwe producten en services op de markt. Hierbij ligt de focus op het ondersteunen van de oudere zelf, vaak in combinatie met communicatie naar familie of directe naasten. Wat als het uitgangspunt juist wederkerigheid is? Een perspectief waarin ouderen als volwaardig deelnemer aan de maatschappij functioneren. Ouderen die uitgedaagd worden om een vraag aan andere, jongere generaties te stellen. Maar ook gevraagd worden om bij te dragen aan het leven van deze jongere generaties.

In deze ontwerpvraag draait het om die wederkerigheid. Dat vraagt niet alleen om het stimuleren van een wederkerige relatie tussen ouderen en jongere generaties. Maar het bevraagt ook ons denkbeeld over ouderen en oud zijn. De plek die ouderen in onze maatschappij innemen en de rol die zij kunnen en mogen spelen zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. Deze ontwerpvraag daagt uit om inspirerende voorbeelden te ontwerpen. Voorbeelden die niet alleen langdurige, wederkerige relaties tussen generaties tot stand kunnen brengen, maar ook oproepen om ons huidige denkbeeld over ouderen in onze maatschappij te herzien. In de ontwerpen kunnen bestaande of nieuwe diensten en producten meegenomen worden. 

Ontwerpvraag 2: Nieuwe woonvormen

Wat als er woonvormen in de wijk/stad/gemeente zijn waar mensen van alle leeftijden soepel kunnen wonen, leven, verhuizen en zorg en ondersteuning krijgen. Hoe zien die woonvormen eruit en wat is daarvoor nodig?

Al jaren stimuleert de overheid ouderen om langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Om dit mogelijk te maken, zijn aanpassingen aan woning noodzakelijk. Naast de inzet van technologische ondersteuning en thuiszorg, is er in toenemende mate aandacht voor levensloopbestendig bouwen en flexibele woonvormen. Hier wordt ook volop mee geëxperimenteerd. Studenten die in een complex voor ouderen mogen wonen en zich verplichten om het wonen in het complex te ondersteunen. Of sociale ondernemingen in de plint van een wooncomplex, waar ouderen en flexwerkers samen gebruik maken van de koffiebar. Experimenten die laten zien dat deze (ver)nieuw(d)e vormen van wonen en leven mogelijk zijn, maar ook niet vanzelf ontstaan. In buurtcoöperaties of stadsdorpen zetten ouderen een netwerk op om naar elkaar om te zien en elkaar te helpen bij praktische en dagelijkse activiteiten, om samen prettig zelfstandig te kunnen blijven wonen.

Juist in bestaande wijken ligt de uitdaging in het flexibel kunnen inspelen op veranderende vragen van zelfstandig thuis wonen. De behoefte aan meer zorg en ondersteuning, het vergroten of verkleinen van woonruimte en actief mee kunnen blijven doen, vragen om een brede blik op woonvormen. Niet alleen gedacht vanuit de behoeftes van ouderen, maar in de wijk als geheel, waar jonge gezinnen, studenten, alleenstaanden en ouderen samenleven en wonen.

De uitdaging in deze ontwerpvraag is om - vanuit het scala aan experimenten - inspirerende woonvormen te ontwerpen. Nieuwe woonvormen die breed binnen een wijk toepasbaar zijn, en die voorzien in de verschillende behoeftes van bewoners in de wijk.

Voor beide ontwerpvragen geldt dat er veel concepten, initiatieven en experimenten de afgelopen jaren zijn ontwikkeld. De uitdaging binnen dit What if Lab is om vanuit dit brede scala aan bestaande concepten een vernieuwend concept te ontwerpen. Het is ook mogelijk om een concept te ontwerpen dat de opschaling van een bestaand initiatief ondersteund. Juist omdat blijkt dat initiatieven succesvol zijn op een specifieke locatie of wijk, maar in de praktijk niet of nauwelijks op andere locaties toegepast kan worden.

Criteria 

We zijn op zoek naar ontwerpers of ontwerpstudio’s die nieuwsgierig zijn en interesse hebben in maatschappelijke uitdagingen. Ontwerpers die kennis hebben van of interesse in het zorgdomein en ouderen zorg, maar zich niet door bestaande structuren en systemen laten leiden. Met een dosis creativiteit tot nieuwe concepten komen, die alle generaties aanspreken - van ouderen tot alleenstaanden, van gezinnen met kinderen tot studenten.

Het project bevindt zich in een maatschappelijk speelveld met uiteenlopende belangen van zorgorganisaties, ouderen, hun omgeving en de wijk. Ervaring met soortgelijke complexe vraagstukken wordt dus duidelijk gezien als een pré.

Ontwerpers of ontwerpstudio’s kunnen zich voor één van de twee vragen inschrijven. Geselecteerde ontwerpers leveren een uitgewerkt concept op binnen deze vragen. Voor beide ontwerpvragen geldt:

- het concept / ontwerp is visueel uitgewerkt
- het concept / ontwerp is vernieuwend en inclusief 
- het concept / ontwerp daagt uit om met alle lagen in de maatschappij over in gesprek te gaan
- de randvoorwaarden voor de realisatie van het concept zijn beschreven
- de doelgroep is expliciet benoemd
- het concept wordt gepresenteerd tijdens Dutch Design Week 2021.

Opzet programma

Het programma van dit What if Lab bestaat uit de volgende fases:

1. Open oproep & selectie van ontwerpers/ontwerpstudio’s

De open oproep voor deelname aan dit What if Lab vindt sluit op 20 juni. Een week later maken we de geselecteerde ontwerpers bekend. 28 en 29 of 30 juni nemen de geselecteerde ontwerpers deel aan een masterclass. In deze masterclass geeft ActiZ inhoudelijke toelichting op de ontwerpvraag, geven experts inhoudelijke presentaties en vindt een rondleiding op locatie plaats (uiteraard afhankelijk van de geldende overheidsmaatregelen en afspraken binnen de zorgorganisatie rondom corona). Ter voorbereiding op de masterclass ontvangen de ontwerpers een info-pakket, met relevante achtergrondinformatie, literatuur en stand van zaken.

2. Onderzoek en ontwikkeling

Na de masterclass starten de geselecteerde ontwerpers met hun onderzoek. Zij voeren - met eigen invulling - een verkenning uit naar uitdagingen, mogelijkheden en interessante toekomstbeelden. Hiervoor hebben zij toegang tot enkele locaties van zorgorganisaties, die bij ActiZ zijn aangesloten. Op basis van de verkenning werken de ontwerpers hun ideeën uit tot conceptrichtingen. Tijdens deze fase vinden updategesprekken plaats met vertegenwoordigers van ActiZ en de lab manager vanuit What if Lab. Deze gesprekken zijn bedoeld om de voortgang te bespreken en tussentijdse inzichten af te stemmen. 

Na twee maanden presenteren de ontwerpers hun ideeën en stellen een conceptrichting voor aan opdrachtgever. De conceptrichtingen worden gepresenteerd tijdens Dutch Design Week (DDW). In overleg met ActiZ werken de ontwerpers een concrete presentatievorm uit. Hierbij is het belangrijk dat dit een presentatievorm is waarbij het DDW-publiek actief uitgenodigd wordt om feedback te geven.

3. Van concept naar ontwerp

Na DDW starten de ontwerpers met de uitwerking van het concept naar een daadwerkelijk ontwerp. In samenwerking met een (of twee) vertegenwoordigers van ActiZ werken ontwerpers hun concept uit. Hierbij verwerken ze de feedback die tijdens DDW is verzameld. Ook in deze fase vinden updategesprekken met opdrachtgever en lab manager plaats over de voortgang en uitwerking. In december vindt de eindpresentatie van de ontwerpen plaats, aan vertegenwoordigers van ActiZ. Op basis van de uitkomsten kunnen de ontwerpers met de opdrachtgever afspraken maken over de realisatie op locatie.

Inspiratie en nuttige documenten 

Voor meer inspiratie, achtergrondinformatie en literatuur:

https://praatvandaagovermorgen.nl

https://www.raadrvs.nl/documenten/publicaties/2020/01/08/de-derde-levensfase-het-geschenk-van-de-eeuw

https://connectgenerations.nl

www.nlzorgtvoorelkaar.nl

https://bensajetcentrum.nl/Ouderen-langer-zelfstandig-thuis!-Maar-hoe-dan_Volledig-rapport.pdf

https://bensajetcentrum.nl/assets/2020/09/Samenredzaam_eindrapportage-Ben-Sajet-Centrum_DEFwebsiteversie.pdf

https://ncky.nl/portfolio/klusplus/

https://stimuleringsfonds.nl/nl/subsidies/open_oproepen/open_oproep_designing_a_community_of_care/

https://stimuleringsfonds.nl/nl/zorg/selectie_open_oproep_designing_a_community_of_care/

https://content.stimuleringsfonds.nl/files/nws/i_3988/stimuleringsfondsdesigningacommunityofca.pdf

https://prijsvraagwhocares.nl/

https://prijsvraagwhocares.nl/files/nvg/00047/oproepwoonzorgchallengenovember2020.pdf

https://www.kl.nl/projecten/social-grow-sessions-voor-toekomstbestendige-mantelzorg/

https://www.human.nl/een-nieuwe-morgen.html

https://www.linkedin.com/posts/aiko-van-der-lem-11838557_ouderenzorg-innovation-leadership-activity-6802512003794644992-ehBC

https://www.linkedin.com/posts/activity-6800734254721581056-LPtR

https://www.linkedin.com/posts/lu-lawrence-3249301ab_dementiacare-dementiaawareness-dementiacaregiver-ugcPost-6800862460506054656-ccsZ

www.zorgsaamwonen.nl

https://www.linkedin.com/posts/de-zorgboog_zonnetij-woonvorm-tussen-thuis-en-verpleeghuis-activity-6794584996595154944-pWTy

https://www.linkedin.com/posts/henriette-neuteboom-6b13768_pioniers-activity-6791071776555208704-eg4d

 

Applications are now closed