Titel Lab: Well-being in the city
Ontwerpvraag: What if…. our public spaces feel like home?
Opdrachtgever: Sweco
Ontwerpstudio: Studio1:1
Looptijd: mei 2021 – oktober 2021
Door een toenemende vraag van klanten voor herinrichting van stedelijk gebied, zag Sweco dat de huidige inrichting van steden niet meer aansluit op de wensen van de gemeenten en hun inwoners. Lonneke Wijnhoven, directeur Communicatie en HR bij Sweco: ‘Om voor dit vraagstuk tot echte oplossingen te komen, is er een nieuwe manier van denken nodig. Van mensen die van nature buiten de lijntjes kleuren en verder kijken dan vaste patronen. Met onze deelname aan What if Lab wilden we onze eigen blik oprekken.’
Deze case zocht niet naar een oplossing voor een lokaal probleem van een specifieke stad of plein. ‘Onze benadering was daarom thematisch,’ vertelt Lucas Zoutendijk van Studio 1:1. ‘We hebben de tijd genomen om relevante informatie te onderzoeken: we analyseerden cijfers van het CBS, lazen wetenschappelijke artikelen en bekeken rapporten als de Klimaateffectatlas. Hieruit kwam naar voren dat de bevolking de komende jaren groeit en de meeste mensen naar de steden zullen trekken. Daardoor neemt de druk op de openbare ruimte toe. Tevens groeit het gebruik van die ruimte door diverse doelgroepen met verschillende behoeften.’
Ook ging Studio 1:1 op pad in de stad en het buitengebied. Zoutendijk: ‘We ontdekten dat tijdens de pandemie overkappingen meer werden gebruikt. We zagen families verjaardagen vieren onder een viaduct, personal trainers gaven sporters les onder bruggen. Tegelijk bleken de gevolgen van klimaatverandering de stedelijke gebieden hard treffen: door bebouwing en bestrating is het er warmer en verloopt afwatering van piekbuien minder goed. De onbenutte overkappingen werden het uitgangspunt van ons concept: Shadow Spaces bevordert sociale ontmoetingen en biedt tegelijk kansen voor klimaatadaptatie.’
Onderdeel van Shadow Spaces is een catalogus met verschillende toepassingen voor sociale en ecologische interventies. Een gebiedsanalyse maakt inzichtelijk waar in de stad de overkappingen zich bevinden en of er sprake is van hittestress of wateroverlast. Ook laat het zien of wijken behoefte hebben aan plekken voor sociaal contact of dat er juist speelvoorzieningen nodig zijn. Zoutendijk: ‘Elke overkapping is anders, er moet dus locatie specifiek gekeken worden naar de behoeften. Bij een wijk met veel gezinnen is een speelplek een logische invulling. Die kun je realiseren met elementen zoals schommels aan het betonnen plafond of een springkussen dat tegelijk als waterberging fungeert’.
Shadow Spaces is in eerste instantie voor Rotterdam uitgewerkt, maar kan vertaald worden naar andere steden. Wijnhoven: ‘Die schaalbaarheid maakt het concept breed inzetbaar, wat bij de keuze de doorslag gaf. Van grote tot kleine overkapping, voor beweging of voor groen. Daarnaast maakt het gebruik van bestaande bebouwing die voor beschutting en schaduw zorgt. Het voegt niet iets extra’s toe aan de toch al schaarse openbare ruimte in de steden.’
In de aanloop naar Dutch Design Week 2021, waar Studio 1:1 Shadow Spaces presenteerde, waren er diverse sessies met het team van What if Lab, Sweco en de ontwerpers. Zoutendijk: ‘Om de drie à vier weken vonden er tussenpresentaties plaats. Daarmee lag de frequentie waarop we onze voortgang presenteerden behoorlijk hoog. Met name in de eerste helft, waarin we volop bezig waren met onderzoek, was dat intensief. Er is dan nog geen concept, maar je wilt op zo’n bijeenkomst wel met een goed verhaal komen, laten zien dat er stappen zijn gezet. Zo werkt een ontwerptraject in de praktijk niet altijd.’
Ondanks dat er sinds de oplevering wel interesse is getoond voor Shadow Spaces, heeft er tot nu toe nog geen concrete implementatie plaatsgevonden. Wijnhoven: ‘Sweco is een consultancybureau en heeft daardoor geen eigen ontwikkelbudget voor het autonoom opzetten van projecten. We hopen uiteindelijk het concept bij onze klanten te lanceren. Wel kunnen we als matchmaker fungeren. Met 17.5000 medewerkers in 9 landen bieden we ontwerpers een groot netwerk.’ Zowel Sweco als Studio 1:1 raadt toekomstige deelnemers aan vooraf de verwachtingen over daadwerkelijke uitvoer van concepten uit te spreken.
In 2022 neemt Sweco deel aan een tweede What if Lab, namelijk Totaal Lokaal. Daarin neemt het bureau de ervaringen van hun eerste deelname mee. Wijnhoven: ‘Bij de samenstelling van het panel dat het winnende concept kiest, hebben we gekeken naar experts die binnen hun organisatie armkracht hebben voor mogelijke implementatie. Daarnaast is het project binnen Sweco ondergebracht bij projectleiders die meer zicht hebben op commerciële uitvoer. Bij Well-being in the City was dat de communicatieafdeling, die een adviserende rol heeft.’
De frequentie en invulling van de sessies in aanloop naar presentatie op de Dutch Design Week loopt mogelijk niet parallel met het ontwerpproces. Het traject naar oplevering is lineair ingevuld met bijeenkomsten, waar een social design onderzoek niet altijd één op één in past.
Hoe zien beide partijen het natraject en wat kunnen ze voor elkaar betekenen? Het vooraf uitspreken van concrete mogelijkheden voor de daadwerkelijke uitvoer van een concept of product, schept helderheid in verwachtingen bij zowel opdrachtgever als ontwerper.
Het beleggen van de verantwoordelijkheid voor het What if Lab binnen de opdrachtgever kan van invloed zijn op de realisatie van het concept. Is dit een afdeling die een adviserende rol heeft of juist een team dat ook iets kan betekenen bij implementatie?